Perfecte kinderen, Perfecte Ouders

Geschreven door: Dia Wilbrink

Oktober 2012

 

Iedere oudere wil het beste voor zijn kind. Zodra het geboren is en het wordt op je buik gelegd is het voornemen dat je dit prille mooie mensje tegen alles zult beschermen en omringen met alle zorg die jij kunt bieden. Opa’s en oma’s buigen zich over de baby en roepen voorzichtig in babytaal de eerste verwachtingen: “zo grote kerel, word jij net zo sterk als je papa” of “ dag mijn schat kom jij héél vaak bij oma logeren”. Het hoort bij het leven en in de wirwar van verwachtingen en aannames over hoe je een goede ouder kunt zijn , zul je het leven als ouder moeten leven.

 

Uiteraard heb je als ouder verwachtingen van je kind en beelden bij hoe hij of zij groot en volwassen zou moeten worden. Misschien wil je wel graag dat juist dit kind een droom van jou gaat waarmaken, iets wat jou niet is gelukt, of dat het die onafhankelijke vrouw wordt, iets wat jij nog steeds moeilijsteedse. Iedere ouder heeft verwachtingen van zijn kind, ook al is het “word wie je bent in alle vrijheid” dan nog is het een verwachting. Over deze verwachtingen, welke ouders veelal onbewust koesteren en impliciet uitdragen tijdens de opvoeding van hun kinderen, wil ik het hebben. Verwachtingen zijn menselijk en horen bij het leven. Ieder mens heeft ze ten opzichte van alles. Je werk, je partner, je vrienden, maar bovenal je kinderen. Belangrijk is dat hierover bij ouders een bewustzijn ontstaat en dat ouders gaan inzien dat het hún verwachtingen zijn.

 

Bij een gezonde ontwikkeling zullen pubers je een spiegel voorhouden, waarbij je ineens in het gezicht kijkt van je eigen verwachting. Confrontatie met je eigen aannames en verwachtingen over het leven zullen volgen. Dat is even slikken als ouder. Dat jou kind toch niet zo’n doorzetter blijkt te zijn, of altijd alles kwijt is, zich niet aan afspraken houdt, niet met geld om kan gaan, zijn spullen niet opruimt en ga zo maar door. Bovenstaande situaties gaan over gedrag, maar wat als je kind niet de volwassene wordt die jij in je hoofd had. Niet die frisse blije puber die ‘s morgens bruisend van energie op de fiets stapt om naar school te gaan, maar met een gebogen rug, in het zwart gekleed , de wereld en het leven te zwaar vindt om te dragen s ‘morgens naar de bus loopt, omdat fietsen nu eenmaal teveel werk is. Dat raakt iedere ouder natuurlijk. En ouders zullen zich gaan afvragen, wat heb ik verkeerd gedaan? Dat is een natuurlijke en goede vraag om te stellen. Een gezonde reactie van volwassen ouderschap zou zijn kritisch te kijken naar je eigen verwachtingen van dit kind en vervolgens deze verwachtingen bijstellen. Hoe moeilijk ook, elk kind heeft recht op zijn eigen ontwikkeling en zijn eigen weg tot volwassenheid. Uiteraard met afstemming van zijn of haar omgeving. Maar kinderen zijn nu eenmaal niet geboren om aan de verwachtingen van ouders te voldoen. Het beste wat je kunt doen is vertrouwen geven, dat is het grootste goed waar jong volwassenen hun gehele leven mee verder kunnen. Mijn ouders hadden vertrouwen in mij, is een noodzaak om het leven te kunnen leven.

 

Voor ouders die zichzelf zien als perfecte ouder is dit een bijna onmogelijke opgave. Zij zien het kind dat niet voldoet aan hun verwachting als een rechtstreekse aanval op hun rol en positie als ouder, maar bovenal als een aanval op hun zijn. Want een kind dat niet voldoet aan de verwachtingen is niet perfect en dat betekent dat ik als ouder ook niet perfect ben. Die gedachte is bijna niet te dragen. Perfecte ouders worden niet zo geboren. De literatuur zegt er het volgende over: “Waar ouders zelf in hun jeugd extreem gekwetst en gekrenkt zijn in hun eigenheid, zullen ze het moeilijk vinden om hun kind zijn eigenheid te gunnen”. ( Van Mierlo. F. e.a. Leren over leven 1999:101) En even verderop word gesteld: “ Thema’s als autonomie en authenticiteit zijn belangrijk in deze vorm van parentificatie, het kind word gezien als een verlengstuk van de ouder dat met alle verlangens en verwachtingen van deze ouder wordt belast en geïdealiseerd.”

 

Perfecte ouders willen dus perfecte kinderen en zien zichzelf als één met hun kind. Veelal zie je in één gezin perfecte kinderen en een zondebok, ofwel een wit en een zwart schaap. Het witte schaap past zich aan en voegt zich naar de wensen van ouders. Ouders zijn vaak trots op deze kinderen, perfecte kinderen zorgen ervoor dat hun ouders zich geslaagde ouders voelen. En let wel, wij ouders willen allemaal geslaagde ouders zijn, maar wees je bewust van de verwachtingen die je bij je kind neerlegt. Het kind dat niet mee gaat in de verwachtingen van ouders, die zichzelf als perfect zien, komt al heel snel in de positie van zondebok terecht. Immers als perfecte ouder kan het niet aan jou liggen dat je kind niet voldoet aan jou verwachtingen. Het weigeren mee te doen van het kind aan de verwachtingen van ouders is eigenlijk een zeer gezonde reactie, maar hij pakt veelal desastreus uit.

 

In eerste instantie gaan kinderen liegen om maar te voldoen aan het beeld van de ouder. Dan is liegen geven van het kind aan zijn ouder. Als de zondebok positie lang genoeg duurt en ouders zeggen het vertrouwen in hun kind op door dagelijks negatief op het kind te reageren, heeft dit grote gevolgen voor zijn of haar ontwikkeling. De permanente schuldinductie die de zondebok ondergaat , leidt tot een gekwetst zelfbeeld. Minderwaardigheidsgevoelens en wantrouwen tegenover de ander. ( Ik heb het toch altijd gedaan-gevoel) Deze kinderen gaan zich, uit angst voor afwijzing, zodanig tot anderen verhouden dat zij niet echt een relatie hoeven aan te gaan. Het ongeloof dat men waard is om van te houden komt geregeld naar voren. Men zal zich steeds meer gaan terugtrekken uit sociale situaties en ervaart steeds minder het recht om te ontvangen. Het zal moeilijk worden om zich te verbinden ten gevolge van zijn of haar wantrouwen. Zondebokken krijgen zelden erkenning voor wat zij hebben geïnvesteerd in het gezin waar zij toe behoren. Mijn docent Else Marie van de Eerenbeemt zei vroeger altijd, daar waar een zwart schaap is, is ook een wit schaap en andersom. Nodig ouders uit eerlijk te kijken naar hun verwachtingen ten aanzien van hun kinderen, zei Else Marie dan, zonder ze te veroordelen, want geen ouder doet dit expres. En zo is het. Het is moeilijk en soms pijnlijk om kritisch naar je verwachtingen te kijken als ouder. Immers toen je kind geboren werd wist je zeker dat je altijd het allerbeste wilde voor hem of haar.